Γνωμοδοτήσεις περί ανάκλησης απαλλοτριώσεως

Γνωμ/ση 88/2021 ΝΣΚ : «Ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης – Υποβολή αίτησης ανάκλησης από ειδικούς διαδόχους των καθολικών διαδόχων του αρχικού ιδιοκτήτη, εφοδιασμένων με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο των καθολικών διαδόχων».

Έχουν έννομο συμφέρον προς υποβολή αίτησης ανάκλησης συντελεσμένης απαλλοτρίωσης τμημάτων ακινήτων που περιήλθαν στο Δημόσιο δυνάμει της απαλλοτρίωσης και δεν χρησιμοποιήθηκαν, ούτε προβλέπεται να χρησιμοποιηθούν, για το σκοπό της απαλλοτρίωσης ή άλλο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, οι ειδικοί διάδοχοι των καθολικών διαδόχων των αρχικών ιδιοκτητών, καθότι αυτοί ενεργούν δυνάμει πληρεξουσίου (συμβολαιογραφικού) των καθολικών διαδόχων.

Γνωμ/ση 81/2020 ΝΣΚ : «Εφαρμογή ή μη της παρ. 6 του άρθρου 8 του ν. 2882/2001, (που προστέθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 126 του ν. 4070/2012), στην παρακατάθεση αποζημίωσης από ιδιώτη, στα πλαίσια εφαρμογής πράξης προσκύρωσης και αναλογισμού αποζημίωσης ρυμοτομούμενης ιδιοκτησίας».

Η πράξη προσκύρωσης και αναλογισμού αποζημίωσης ρυμοτομούμενων ιδιοκτησιών αποτελεί μορφή αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις των απαλλοτριώσεων. Η γενική αρχή της μη ανακλητέας παρακατάθεσης της αποζημίωσης από απαλλοτρίωση, παρακάμπτεται μόνο για λόγους δημοσίου συμφέροντος, στην περίπτωση που ορίζεται στο ν. 4070/2012 και την κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 126 παρ. 2 αυτού εκδοθείσα κανονιστική Υ.Α., δηλαδή στην περίπτωση φορέα του Δημοσίου ή της Γενικής Κυβέρνησης, επιχορηγούμενου από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων που εκτελεί απαλλοτριώσεις. Συνεπώς, ως εξαιρετικού δικαίου ρύθμιση και ειδική διάταξη παρεκκλίνουσα από την ως άνω γενική αρχή, δεν εφαρμόζεται σε άλλες περιπτώσεις που δεν προβλέπονται ειδικά στο νόμο, όπως στις περιπτώσεις αποζημίωσης μεταξύ ιδιωτών κατά τις διατάξεις του από 17.7.1923 Ν.Δ/τος (κατά πλειοψηφία).

Γνωμ/ση 157/2020 ΝΣΚ : «Εάν η έκδοση αποφάσεων που αφορούν σε άρσεις απαλλοτριώσεων, σύμφωνα με το π.δ. 134/2017 «Οργανισμός Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης», ανήκει στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Προμηθειών και Μέριμνας».

Κατ’ ορθήν ερμηνεία της υποπερίπτωσης γγ) της περίπτωσης γ’ της παραγράφου 3 του άρθρου 12 του π.δ. 134/2017 σε συνδυασμό με τα οριζόμενα στην περίπτωση β’ της παραγράφου 3 του άρθρου 15 του ως άνω π.δ., το Τμήμα Τεχνικών Έργων και Μελετών της Διεύθυνσης Προμηθειών και Μέριμνας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθίσταται αρμόδιο για τη διενέργεια και την έκδοση των αναφερομένων στην προαναφερθείσα υποπερίπτωση γγ) του άρθρου 12 πράξεων, μεταξύ των οποίων η έκδοση αποφάσεων που αφορούν σε άρσεις απαλλοτριώσεων και διεκπεραιώσεις θεμάτων Κτηματολογίου, αναφορικά και με τα ακίνητα που περιήλθαν στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με το άρθρο 9 του ν. 4052/2012 και το άρθρο 47 του ν. 4386/2016, των οποίων τη διαχείριση έχει το Τμήμα Εσόδων και Περιουσίας της Διεύθυνσης Προϋπολογισμού και Δημοσιονομικών Αναφορών του ιδίου Υπουργείου (κατά πλειοψηφία).

Γνωμ/ση 65/2015 ΝΣΚ : «Αυτοδίκαιη άρση μη συντελεσθείσας απαλλοτρίωσης – Διατήρηση ή μη απαλλοτρίωσης μετά από αίτημα ενδιαφερόμενου ιδιοκτήτη – Κήρυξη νέας απαλλοτρίωσης».

Μη συντελεσθείσα αναγκαστική απαλλοτρίωση, που κηρύχθηκε με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής για την κατασκευή του σιδηροδρομικού διαδρόμου, καθ’ ο μέρος αφορά μία μόνο ιδιοκτησία του κτηματολογικού πίνακα που τη συνοδεύει, έχει αρθεί αυτοδικαίως, αρμόδιος για την έκδοση της σχετικής διαπιστωτικής πράξης είναι ο Υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού και συνεπώς αυτός μπορεί να προβεί στην έκδοσή της. Σύννομη η κήρυξη νέας απαλλοτρίωσης του ιδίου ακινήτου για τον ίδιο σκοπό. (ομοφ.) Αποδεκτή.

Γνωμ/ση 178/2013 ΝΣΚ : «Επιστρεπτέα αποζημίωση σε περίπτωση ανάκλησης συντελεσμένης απαλλοτρίωσης – Χρόνος υπολογισμού αυτής και νομικό καθεστώς με βάση το οποίο γίνεται ο υπολογισμός».

Ο υπολογισμός της επιστρεπτέας αποζημίωσης, σε περίπτωση ανάκλησης της απαλλοτρίωσης προς συμμόρφωση σε ακυρωτική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, είναι το ισχύον κατά το χρόνο της ακυρωθείσας ρητής ή σιωπηρής απόρριψης από τη Διοίκηση του αιτήματος του ενδιαφερομένου για ακύρωση της συντελεσμένης απαλλοτρίωσης και όχι του χρόνου της έκδοσης, τελικώς, της απόφασης ανάκλησης. Τούτο ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις που εκδίδονται παρόμοιες ακυρωτικές δικαστικές αποφάσεις με τις οποίες ακυρώνεται η ρητή ή σιωπηρή απόρριψη από τη Διοίκηση του αιτήματος του ενδιαφερομένου για ακύρωση της συντελεσμένης απαλλοτρίωσης. (ομοφ.)

Γνωμ/ση 56/2014 ΝΣΚ : «Αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας έκτασης 1.527,20 τ.μ. (ΑΚΠ 10) για την κατασκευή του έργου της επέκτασης του Αεροδρομίου Σκιάθου – Τρόπος συντέλεσης της εν λόγω απαλλοτρίωσης».

α) Η ανωτέρω αναγκαστική απαλλοτρίωση καθ’ ο μέρος αφορά την ιδιοκτησία με στοιχεία ΑΚΠ 10, έχει ανακληθεί αυτοδίκαια κατ’ εφαρμογή των διατάξεων 17 παρ.4 του Συντάγματος και 11 παρ.3 του ν. 2882/2001, και δεν υπάρχει τρόπος συντέλεσης αυτής με πράξη της αρμόδιας υπηρεσίας, β) η αρμόδια υπηρεσία, εφόσον κρίνει ότι η εν λόγω ιδιοκτησία πρέπει να περιέλθει στη κυριότητα του Ελλ. Δημοσίου για τη πληρότητα του εκτελούμενου έργου (επέκταση του δαπέδου στάθμευσης του Αεροδρομίου Σκιάθου) μπορεί να προβεί, με νέα πράξη, στην αναγκαστική απαλλοτρίωση της ως άνω ιδιοκτησίας, αφού, προηγουμένως, ανακαλέσει την, επί της ιδιοκτησίας αυτής, υφιστάμενη αναγκαστική απαλλοτρίωση. (ομοφ.)

Γνωμ/ση 316/2013 ΝΣΚ : «Δήμος Παλλήνης - Αρμόδια αρχή για την έκδοση της βεβαιωτικής πράξης περί αυτοδίκαιης άρσης απαλλοτρίωσης, λόγω μη συντέλεσής της εντός της προβλεπόμενης από το νόμο προθεσμίας».

Η αρμοδιότητα για την έκδοση της σχετικής βεβαιωτικής πράξης ανήκει στον Υπουργό ΠΕΚΑ, με πρόταση του οποίου θα εκδοθεί το αναγκαίο π.δ. για την τροποποίηση της πολεοδομικής μελέτης της περιοχής, στην περίπτωση που αποφασισθεί η μη διατήρηση της επίμαχης απαλλοτρίωσης. (πλειοψ.)

Γνωμ/ση 261/2006 ΝΣΚ : «Μερική ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης. Αποδοχή ή μη από την Υπηρεσία σχετικής αίτησης ειδικού διαδόχου (αγοραστή) του αρχικού ιδιοκτήτη –καθ’ ου η απαλλοτρίωση ή των καθολικών διαδόχων του».

Για τη μερική ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης, κατά τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 12 Ν 2882/2001, η αρμόδια για την ανάκληση Υπηρεσία δεν μπορεί να κάνει δεκτή σχετική αίτηση που υποβάλλει τρίτος αντί του καθ’ ου η απαλ/ση (αρχικού) ιδιοκτήτη, ή των καθολικών διαδόχων αυτού, έστω και αν αυτός (τρίτος) έχει την ιδιότητα του (εξ οιασδήποτε αιτίας) ειδικού διαδόχου των προαναφερομένων προσώπων.

Γνωμ/ση 267/2006 ΝΣΚ : «Διαδικασία επιστροφής αποζημιώσεως σε περίπτωση ανακλήσεως της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως».

Ανάκληση συντελεσμένης αναγκαστικής απαλλοτριώσεως λόγω ακυρώσεως από το Σ.τ.Ε. της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων – Διαδικασία επιστροφής της εισπραχθείσας αποζημιώσεως – Δεν εφαρμόζεται η διάταξη της παρ.3 εδ.β’ του άρθρου 12 του Ν 2882/2001 – Ο Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας αρμόδιος να κινήσει τη διαδικασία είσπραξης της αποζημιώσεως – Βεβαίωση του ποσού σύμφωνα με τον Κ.Ε.Δ.Ε.

Γνωμ/ση 17/2006 ΝΣΚ : «Άρση απαλλοτριώσεως, εκ μέρους της Διοικήσεως, κηρυχθείσης βάσει του ΝΔ 145/1946. Δυνατότητα αξιοποιήσεως εναπομεινάντων εκτάσεων του Δημοσίου για άλλο σκοπό δημοσίας ωφελείας».

α) Η Διοίκηση οφείλει να προβεί σε άρση της απαλλοτριώσεως – κηρυχθείσης βάσει του ΝΔ 145/1946 – για τις απαλλοτριωθείσες εκτάσεις εκείνες, για τις οποίες δεν έχουν καταβληθεί αποζημιώσεις στους ιδιοκτήτες των, β) η Διοίκηση δύναται να προβεί σε συναινετική ανάκληση της ανωτέρω απαλλοτριώσεως για τις απαλλοτριωθείσες εκτάσεις, για τις οποίες έχουν αποζημιωθεί οι τέως ιδιοκτήτες των, και γ) η Διοίκηση δύναται να αξιοποιήσει τις εκτάσεις, οι οποίες τελικώς θα απομείνουν στην ιδιοκτησία του Δημοσίου και για άλλο σκοπό δημοσίας ωφελείας από εκείνο για το οποίο εκηρύχθησαν οι ανωτέρω απαλλοτριώσεις.

Γνωμ/ση 578/2004 ΝΣΚ : «Καταβλητέα δικαστική δαπάνη σε περίπτωση άρσεως αναγκαστικής απαλλοτριώσεως, μετά τον καθορισμό προσωρινής και οριστικής τιμής μονάδος».

Σε περίπτωση αυτοδικαίας άρσεως αναγκαστικής απαλλοτριώσεως, μετά τον δικαστικό καθορισμό προσωρινής και οριστικής τιμής μονάδος, υφίσταται υποχρέωση καταβολής από το υπέρ ου η μη συντελεσθείσα απαλλοτρίωση της αμοιβής της πληρεξουσίας δικηγόρου των αιτούντων-καθών η αρθείσα απαλλοτρίωση για την επ’ ακροατηρίω παράστασή της, αλλά όχι και της δικηγορικής αμοιβής, η οποία υπολογίζεται με βάση ποσοστό επί της αποζημιώσεως, επειδή δεν υφίσταται υποχρέωση καταβολής της αποζημιώσεως, της οποίας αποτελεί παρακολούθημα (λόγω του υφισταμένου παρεπομένου λειτουργικού δεσμού).

Γνωμ/ση 374/2003 ΝΣΚ : «Αυτοδίκαιη ανάκληση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που επεβλήθη λόγω δημιουργίας ζώνης παραλίας».

Αναγκαστικές απαλλοτριώσεις ακινήτων που είχαν κηρυχθεί λόγω δημιουργίας ζώνης παραλίας υπό το καθεστώς του ΑΝ 2344/40 και είχαν αυτοδικαίως ανακληθεί, κατά την έναρξη ισχύος του Ν 2971/01, δεν καταλαμβάνονται από τη ρύθμιση της παρ.3 του άρθρου 7 αυτού και, συνεπώς, τα σχετικά εμπράγματα δικαιώματα επί των ακινήτων αυτών δεν υπόκεινται στις νομικές δεσμεύσεις που ισχύουν για τις απαλλοτριώσεις λόγω ρυμοτομίας. (πλειοψ.)

Γνωμ/ση 479/2003 ΝΣΚ : «Απαλλοτρίωση. Αυτοδίκαιη άρση».

Η απαλλοτρίωση δεν μπορεί να διατηρηθεί αν παρέλθει ο χρόνος για τη συντέλεσή της και αίρεται αυτοδικαίως, έστω και αν ο καθ’ ου δηλώνει ότι επιθυμεί τη διατήρησή της. (πλειοψ.)

Γνωμ/ση 481/2003 ΝΣΚ : «Ανάκληση συντελεσμένης αναγκαστικής απαλλοτριώσεως σε συνδυασμό με αίτημα εξαγοράς του απαλλοτριωμένου ακινήτου και σύσταση επ’ αυτού πραγματικής δουλείας».

Η Διοίκηση δεν υποχρεούται να προβεί στην ανάκληση συντελεσμένης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ΒΔ 29/30-4-1953, αναγκαστικής απαλλοτριώσεως και να προέλθει, ακολούθως, βάσει αιτήματος του ενδιαφερομένου στην, προς αυτόν, μεταβίβαση του απαλλοτριωμένου ακινήτου και, περαιτέρω, στην επ’ αυτού σύσταση πραγματικής δουλείας για την ικανοποίηση του ιδίου σκοπού, για τον οποίο κηρύχθηκε η συντελεσθείσα αναγκαστική απαλλοτρίωση.

Γνωμ/ση 77/2002 ΝΣΚ : «Απαλλοτρίωση. Ανάκληση. Συμμόρφωση Διοίκησης».

Μετά την ακύρωση από το ΣτΕ άρνησης της Διοίκησης να προβεί σε πράξη ανάκλησης απαλλοτρίωσης λόγω πλημμελών αιτιολογιών όσον αφορά τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης, η Διοίκηση μπορεί να εμμείνει στην άρνησή της αυτή, αν από έγγραφα που εκ των υστέρων ανεύρε προκύπτουν νόμιμες αιτιολογίες οι οποίες μπορούν να αναπληρώσουν ή συμπληρώσουν τις κριθείσες ως ανεπαρκείς. Τέτοια περίπτωση συντρέχει αν η αρμόδια υπηρεσία βρει μετά την ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ το γραμμάτιο παρακαταθέσεως της αποζημίωσης για την απαλλοτρίωση, καθώς και τη σχετική με την έκδοση αυτού αλληλογραφία, καθόσον τα έγγραφα αυτά μπορούν μαζί με το αντίστοιχο ΦΕΚ, που είχε κριθεί από το ΣτΕ ως ανεπαρκές αποδεικτικό στοιχείο, να θεμελιώσουν πλήρεις αιτιολογίες περί συντελέσεως της απαλλοτριώσεως. (πλειοψ.)

Γνωμ/ση 288/2002 ΝΣΚ : «Ανάκληση συντελεσμένης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, που έχει κηρυχθεί υπέρ του Δημοσίου. Ποιοι νομιμοποιούνται να υποβάλουν θετική δήλωση για την ανάκληση».

Δεν νομιμοποιούνται να υποβάλουν σχετική δήλωση, υποκαθιστώντας τον αναγνωρισθέντα ιδιοκτήτη της έκτασης που απαλλοτριώθηκε (ή τον καθολικό διάδοχο αυτού), όσοι με οποιαδήποτε αιτία απέκτησαν την κυριότητα επί των -μετά τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης- παραμενόντων στις πρώην ιδιοκτησίες τμημάτων. Εάν έχουν προσκληθεί νόμιμα οι αναγνωρισθέντες ιδιοκτήτες (ή οι καθολικοί διάδοχοί τους) και αυτοί υποβάλουν αρνητική δήλωση ή δεν απαντήσουν εμπρόθεσμα στη σχετική πρόσκληση, είναι η ελεύθερη διάθεση αυτών των απαλλοτριωθέντων ακινήτων.

Γνωμ/ση 699/2001 ΝΣΚ : «Επανακήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης για την ανέγερση δημοσίου σχολικού διδακτηρίου. Προϋποθέσεις».

(Τριμελούς Επιτροπής) Επιτρεπτή και νόμιμη η, εκ μέρους του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, άμεση (ήτοι, άνευ χρονικού περιορισμού, αλλά και χωρίς προηγούμενο νέο χαρακτηρισμό), επανακήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης για την ανέγερση του σχολικού διδακτηρίου, υπό τον όρο ότι, αφενός μεν έχει προηγηθεί έρευνα αλλά και ειδικότερη αιτιολογία περί της αναγκαιότητας και καταλληλότητας της επιλογής του (εντός εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου κειμένου) συγκεκριμένου οικοδομήσιμου χώρου, αφετέρου δε έχουν τηρηθεί οι προϋποθέσεις των παρ.1 και 5 του άρθρου 3 και παρ.6 εδ.ε του άρθρου 11 Ν 2882/2001.